„Czego nie ma najpierw w zmysłach
tego nie ma później w umyśle”
– Maria Montessori
Motoryka nie ma za wiele wspólnego z motorami. Te dwa słowa łączy „tylko” i „aż” ruch. Fizjologia mówi o tym, że motoryczność człowieka, to nic innego jak wszelkie zachowania (włącznie z predyspozycjami i możliwościami) związane z poruszaniem się. Motoryka zaś, określa rozwój ruchowy dziecka. Zasadniczo wyróżnia się jej dwa rodzaje: dużą i małą.
Motoryka duża
Są to wszystkie ruchy angażujące większe partie naszego ciała jak np. ręce i nogi. Do motoryki dużej zalicza się wszystkie aktywności, które angażują duże partie ciała jak np. bieganie, skakanie, jazdę na nartach, chodzenie, trucht, wspinanie się. Dla dziecka aktywność ruchowa oprócz zdrowotnych walorów fizycznych jak np. koordynacja ruchowa, czy też dotlenianie wszystkich komórek ciała, niesie za sobą olbrzymie wartości w psychorozwoju. Dzieci, które posiadają warunki do rozwijania motoryki dużej posiadają lepszą koncentrację.
Motoryka mała
Motoryka mała zaś to ruchy palców i dłoni, które wymagają olbrzymiej precyzji. Wykonywanie czynności, w których motoryka mała jest kluczowa to np.: pisanie, rysowanie, praca z plasteliną.
Sprzężenie motoryki dużej i małej
Bez rozwijania motoryki dużej, nie ma mowy o rozwoju motoryki małej. Choć wzajemnie się uzupełniają, to właśnie motoryka duża jest nadrzędna. Koordynacja jaką daje ruch motoryki dużej sprawia, że motoryka mała również się rozwija. Dobre skoordynowanie oka i ręki jest podstawą nauki pisania i czytania. Należy uczyć dzieci wszechstronności w aktywności ruchowej w wieku najlepiej przedszkolnym, aby nauka wykonywania zajęć precyzyjnych była dla naszego malucha lepiej przyswajalna w dalszych etapach.
Jak najlepiej kształtować motorykę dużą?
Ćwiczenia związane z kształtowaniem motoryki dużej rozpoczynają się już od wczesnego etapu rozwoju dziecka. Pierwszym ćwiczeniem, które aktywizuje większą grupę mięśni jest raczkowanie. Uznaje się to za początkowy etap rozwoju dużej motoryki. Kiedy dziecko opanuje raczkowanie i stara się stawiać pierwsze kroki, z czasem osiągając etap chodzenia. Później dziecko wchodzi w czas, na który rodzice zdają się dość często narzekać. Dziecko jest wszędzie i trzeba mieć oczy dookoła głowy ?. Na tym etapie rodzic powinien raczej stwarzać warunki do bezpiecznej eksploracji świata przez dziecko, aniżeli hamować jego zdrową i normalną aktywność. Kolejne aktywności, które możemy włączyć do trybu dziecka to:
– pływanie – rozwija wszechstronnie motorykę i aktywizuje większą część mięśni;
– skakanie – któż nie pamięta gry w klasy, która oprócz świetnej zabawy rozwijała naszą ogólną sprawność i koordynację ruchową;
– bieganie – zabawy „w ganianego” w różnych kombinacjach mają wpływ na dotlenienie mózgu, wyrabianie kondycji naszego malucha, czy też wzmocnienie jego układu krwionośnego;
– zabawy z piłką – oprócz wzrostu poziomu koordynacji to wzmaga współpracę z innymi;
– rzucanie – zabawy trenujące rzut i celność są dobrym wstępem do ćwiczeń motoryki małej, ponieważ dziecko kształtuje koordynację oko-ręka.
Jak najlepiej trenować motorykę małą?
Ćwiczenia związane z motoryką małą to malowanie na kartkach pędzlem, flamastrami, czy też kredkami. Kolorowanki, wykreślanki, szlaczki to idealne zadania dla malucha, który zaczyna swoją przygodę z motoryką małą. Tworzenie kalek, wycinanie nakreślonych wcześniej linii, modelowanie kształtów z plasteliny rozwijają zdolności manualne. Nauka gry na instrymentach wpływa bardzo pozytywnie na rozwój dziecka. Uczy się ono synchronizacji swojego ciała i koncentracji na jednej czynności.
Jak najlepiej ćwiczyć?
Pytanie o to w jaki sposób najlepiej zmotywować dziecko do ćwiczeń, jest bardzo częstym pytaniem skierowanym do psychologa. Najczęstrzych problemów doświadczają rodzice, których pociecha wchodzi w okres szkolny. Aby zachęcić dziecko warto jest zadbać o spełnienie następujących punktów:
- Zaspokojenie podstawowych potrzeb fizjologicznych – dziecko powinno być przede wszystkim wyspane, nie może być głodne w trakcie ćwiczeń;
- Stały rytm dnia – warto jest wprowadzić ćwiczenia motoryki do stałego harmonogramu dnia, dla dziecka takie ćwiczenia powinny być jedną z naturalnych czynności jak np. jedzenie, kąpanie, czy mycie zębów;
- Realne cele do osiągnięcia – najpierw dziecku powinny być wyznaczone cele, które są realne do osiągnięcia, mogą być one małe, ponieważ takie są w stanie zmotywować dziecko do podejmowanego wysiłku;
- Zadania powinny mieć swoją wyznaczoną kolejność – nie można dziecku kazać wykonywać kilku aktywności na raz albo przerywać jednego ćwiczenia, na rzecz następnego bez uzasadnienia;
- Redukcja dystraktorów – dzieci szczególnie w momencie rozpoczęcia ćwiczeń z motoryki małej mogą szybko się rozpraszać, należy zatem stworzyć warunki i przestrzeń do ćwiczeń. Zaleca się wyłączenie wszystkich telewizorów, komputerów i tabletów, ponieważ dzieci bardzo szybko to rozprasza. Najlepiej kiedy dziecko nie ma na oku zabawek. Przestrzeń do ćwiczeń powinna być kojarzona z nauką a nie zabawą (np. lepsze będzie biurko dziecka, aniżeli stolik przy kanapie, gdzie na przeciw jest telewizor).
- Uwzględnianie zainteresowań dziecka – sprawi, że dziecko będzie miało większą przyjemność z wykonywanych zadań i zachęci je to do podejmowania trudu ćwiczeń.
Najbardziej motywuje jednak dziecko aktywnie wspierający rodzic, który potrafi spędzać czas z dzieckiem. To właśnie rodzic ma olbrzymi wpływ na to, czy ćwiczenia motoryki staną się dla dziecka prawdziwą katorgą, czy też przyjemnym czasem nauki, w którym towarzystwo i wsparcie rodzica łączy się z zabawą.